Doris Lessing

Konu: Doris Lessing 2007-10-07, 5:41 pm

Doris Lessing

22.10.1919 Kirmanşah (İran)

"İç Alemin İnceden İnceye Araştırılması"

İsterseniz yanlış düşünün,
ama her durumda kendi kafanızla düşünün
Lessing

İngiliz
yazar romanlarında ırkçılığı ve erkeklerin egemen oldukları bir dünyada
kadının sorunlarını ele aldı. Mistiğin etkisi altında yazdığı çok
sayılı yapıtında Lessing, insanın atom holokostundan (yıkımından)
sonraki gelişmesini işledi.

Bir İngiliz subayının kızı
olarak Doris May Taylor adıyla Kirmanşah'da (İran) doğdu. Beş yaşına
geldiğinde babasının bir mısır çiftliği işlettiği Rodezya'ya ailesiyle
birlikte taşındı. Taylor okulu 1933 yılında bıraktı. Dadılık ve
daktiloluk yaptığı gibi, 19. yüzyıl Avrupa ve Amerika edebiyatıyla
yakından ilgilendi. 18 yaşında baba evini terk ederek iki yıl sonra
sömürge subaylarından Frank Charles Wisdom ile evlendi (bir çocuk).

1949:
İngiltere'ye Taşınması Boşandıktan bir yıl sonra 1943'te Alman göçmen
Gottfried Lessing ile evlendi (bir çocuk). Yeni eşi Komünist Partisi
üyelerindendi ve eşine siyasal ideallerini aşıladı. 1949'da boşandılar.
Lessing aynı yıl içinde İngiltere'ye taşınarak 1950'de The Grass is
Singing (Türkü Söylüyor Otlar) adlı Afrikayla ilgili trajedisini yazdı.
Bu roman da, onu izleyen yapıtları gibi, Rodezya'da geçer. Baskı altına
alınan cinselliğinden rahatsız olan beyaz bir kadın siyah uşağıyla
aralarındaki alışılmış mesafeyi kapatır. Bunu yaparken erkeğin gururunu
zedelediği için sonunda öldürülür. African Stories or This was The Old
Chiefs Country (Afrika Öyküleri ya da Burası Yaşlı Şefin Ülkesiydi,
1951) adlı öykü kitabını yayınladıktan sonra, yazarlıktan kazandıkları
yaşamasına yetmeye başladı. Öykülerinin odak noktası hep ırkçılık
çatışmalarına ayrılmıştı.

1952/62: İki Başyapıt 1952'de
genç Martha Quest'ın hayat yolunu izleyen beş ciltlik dizi romanının
birinci cildi olan Children of Violence’ı yayınladı. Lessing burada
bireysel gelişme, toplumsal talepler ve gerçek arasındaki gerilim
alanını anlatır. Birçok eleştirmen tarafından "bir çağın gözler önüne
serilmesi" olarak övülen bu dizi, 1998'de oluşan atom holokostuyla son
bulur.

Macaristan isyanının bastırılmasından sonra Lessing
1956'da komünizme sırt çevirdi. Altı ay sonra, artık yazı yazmayan
başarılı bir kadın yazarın geçirdiği buhranı anlattığı The Golden
Notebook'u (Altın Defter) yazdı. Biçimsel çatısını kısa bir romanın
oluşturduğu bu yapıtta roman kahramanının değişik renkli güncelerinden
alınma notlar -varoluşunun değişik yönlerini birleştiremeyişinin
işareti olarak- kullanılmıştır. Yazar sonunda yanlış zorunluluklardan
kendisini kurtarıp bir tek altın renkli güncesine yazı yazmayı
sürdürür.

60'lı Yılların Ortasından Sonra: İç Dünyasını
Araştırması Lessing bunları izleyen yapıtlarında geleneksel realizmi
aştı. C.G. Jung'un teorilerinden ve Sufîzm'den etkilenen Lessing
kendisini roman kahramanlarının iç dünyalarını anlattığı kendi
sözleriyle bir "inner space fiction"a (içsel roman) yöneldi. Burada
karakteristik olan, deliliğin de yaratıcı bir güç anlamına geldiği
anlayışıdır. Bu dönemde Briefing for a Descent into Hell (Cehenneme
İniş İçin Brifing, 1971) adlı romanında düşleri, trans halini ve
doğaüstü algılanıştan işleyerek "normal" davranış örneklerini
eleştirdi. The Memoirs of a Survivor (Sağ Kalanın Anıları, 1974) adlı
roman değişik düzeylerde geçer: Orta yaşlı bir kadın çevresindeki
insanların bir tehlike anında nasıl değiştiklerini görür. Kadının
oturma odasının duvarlarından birinin arkasından yeni bir bilinç
basamağıyla eş anlama gelen başka bir dünya bulunmaktadır. Beş ciltlik
Canopus in Argos: Archives (Kanobos Argos'ta: Arşivler, 1979-82)
Lessing, bilim-kurgu roman türüne yöneldi. Burada insanın bir atom
yıkımından sonraki hali ele alınmaktadır.

80'li Yıllar:
Realizme Geri Dönüşü Jane Somers takma adını kullanarak tanınmamış bir
yazarın ilk yapıtı olarak sunduğu The Diaries of Jane Somers (1981)
adlı romanıyla gazete manşetlerine geçti. Otobiyografik izler taşıyan
bu romanıyla olduğu gibi The Good Terrorist (Terörist, 1985) ile de
yeniden gerçekçi bir anlatım tarzına dönmüş oldu. Lessing bu siyasal
romanında, kendisinin neden olduğu ruhsal kusurları kabullenmek
istemeyen bir topluma saldırmaktadır. The Fifth Child (Beşinci Çocuk,
1988) adlı kitabı İngiltere'nin orta sınıfını irdelemesidir. Lessing
1994'te Under My Skin (İç Dünyam) adlı otobiyografisini yayınladı.

Yazarın Diğer Kitapları: Siyah Madonna, Evlenmeyen Adamın Hikayesi,
Gene Aşk, İçinde Yaşamayı Seçtiğimiz Hapishaneler, Mara ile Dann.