James Joyce

James Joyce

02.02.1882-13.01.1941



"Romanın Devrimcisi"



İrlandalı yazar Ulysses ve Finnegans Wake adlı yapıtları sayesinde 20 yüzyılın en önemli yazarları arasında yer almaktadır.

Joyce geleneksel roman strükturlerini kırarak dilin biçimini ve anlatım tekniklerini değiştirerek modern romanı kurdu.


Dublin'in
banliyösünde Rathgar'da bir vergi takipçisinin en büyük oğlu olarak
dünyaya gelen Joyce, burada mütevazı şartlarda büyüdü. Babası yine de
oğlunun başkentin iki Cizvit okulunda okuyup 1898-1902 yılları arasında
Cizvit Üniversitesi'nde edebiyat eğitimi görmesini sağladı. 20
yaşındaki genç arkasından Paris'te başladığı tıp eğitimine annesinin
ölmesi üzerine birinci sömestrde son vererek hayatını bundan böyle
kitap ve tiyatro eleştirmenliği ve Dublin'de özel ders öğretmenliğiyle
kazandı. 1900'da yazmaya başladığı (1944'te yayınlanan) romanı Stephen
Hero'dan (Kahraman Stephen) tatmin olmayarak yazmaktan vazgeçti.



1914:
Dublin 1904'te tanıştığı, sonraki eşi Nora Barnacle ile (iki çocuk)
1905'te İngilizce öğretmeni olarak Trieste'ye gittiler. Burada 1907'de
ilk şiir kitabı olan Chamber Music (Oda Müziği) yayınlandı ve 1914'te
arkadaşı Amerikalı şair Ezra Pound'un yardımları sayesinde Dubliners
(Dublinliler) adı altında yayınlanan öyküleri üzerindeki çalışmalarını
tamamladı. Açık cinsel tasvirler yüzünden Joyce daha önce bu kitabını
yayınlayacak bir yayıncı bulamamıştı. 15 kuru kısa öyküde basit
Dublinli yurttaşın çoğunlukla umutsuz günlük hayatı çizilmektedir



1922:
Ulysses Joyce 1. Dünya Savaşı sırasında ailesiyle birlikte dört
yıllığına Zürih'e taşındı; 1920'de de Paris'e yerleştiler. Stephen Hero
adlı roman fragmanını yeniden ele alarak yazdığı A Portrait of the
Artist as a Young Man (Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi, 1916)
adlı ilk romanında Joyce, ilk kez yeni dilsel ifade biçimlerine
başvurdu ve bunları Ulysses (1922) adlı başyapıtında mükemmelleştirdi.
Dublinli üç insanın ömürlerindeki bir tek günü (16.5.1904 - Joyce'ın
hayat arkadaşıyla tanıştığı tarih) anlattığı bu yapıtta esas konu
önemsiz görünmekte. Romanın karmaşık anlatım strüktürü sayısız konu
dallarıyla, efsanevi ve tarihsel göndermeleriyle bir labirente benzer.
Joyce Homer'in Odyssee'sını yüzyılın başındaki Dublin'e taşıdı. Bunu
yaparken aldığı antik örnekteki 18 bölüme Ulysses'le her biri için
Dublin'de değişik bir yeri fon olarak kullandı ve her birine belirli
bir saat, bedenin bir organını, bilimsel bir disiplini, bir rengi, bir
simge ve bir anlatım tekniğini kattı. Romanın başlıca kahramanları olan
gazete ilan bürosu sahibi Leopold Bloom, karısı Molly ve Joyce'ın ilk
romanının da başkişisi olan genç Stephen Dedalus, çağdaş Odysseus,
karısı Penelope ve oğulları Telemak'ı cisimlendiriyorlar.

İç
monologları mükemmelliğe varıncaya dek geliştirdiği, dil açısından
virtüözlüğe varan anlatım teknikleri devrimci niteliktedir.
Karakterlerinin içinde bulunduktan bilinç akımı (stream of
consciousness) tamı tamına izlenebilip duyulabiliyor. Joyce bunların
dışında, karmaşık gerçeğin romanlarda anlatılması için hangi anlatım
tekniklerinin en uygun olduklarını gösterdi. Ulysses bu açıdan
geleneksel anlatım stillerini sorgular ve roman hakkında bir roman
olarak, 50'li yıllardan beri ilk defa kendi kendini yansıtan romana bir
ilk adım sayılabilir. Birkaç epizodu çıktıktan sonra bu romanın
yayınlanması da, açık seksüel tasvirleri yüzünden, 1920'de Büyük
Britanya'da yasaklandı. Yapıt sansürlü bir biçimde 1922'de Paris'te
yayınlandı; ilk tam baskısı ancak 1958'de piyasaya çıktı.



1939:
Funnegans Wake Joyce 1923'te Finnegans Wake adlı romanı üzerindeki
çalışmalara başladı. Bir göz rahatsızlığı yüzünden yazı yazmakta
zorlandığı için arkadaşlarının yardımlarından yararlandı. 48 yaşındaki
Joyce 1930'da bir göz ameliyatı geçirdi. Bir yıl sonra da ölümünden
sonra parasal açıdan güven içinde olmasını istediği hayat arkadaşı Nora
Barnacle ile evlendi.

Toplu şiirleri yayınlandıktan üç yıl
sonra 1939 yılında Finnegans Wake fragman olarak basıldı. Yazar bu
romanında dil deneylerini en uç noktalarına kadar götürdü. Okunması ve
anlaşılması hemen hemen olanaksız olan bu yapıt, dünya tarihiyle ilgili
bir karabasanı konu alırken burada konu daha çok düşüncelere bir fon
olarak hizmet etmektedir. Başka bir dile çevrilmesi olanaksız kabul
edilen bu yapıt ilk kez 1939'da Almanca olarak basıldı. Geç dönem
yapıtının yayınlanmasından bir buçuk yıl sonra Joyce 1941 'de, 58
yaşında bir barsak ameliyatının komplikasyonlarından Zürih'te hayata
gözlerini yumdu.